Калі ён прыехаў, у рэстарацыі было бязлюдна. Шостая гадзіна – час яшчэ ранішні, наведвальнікі ў добры дзень зьбіраюцца пазьней, і гэта яго задавальняла, таму што трэба было падрыхтавацца. Ён глядзеў збоку, як ягоныя рукі машынальна разгортваюць сурвэткі каля трох прыбораў, перастаўляюць шклянкі для віна, зрушваюць і перакладаюць нажы, відэльцы і лыжкі, быццам сам ён зрабіўся мэтрдатэлем або наваяўленым шаманам. Ён чуў, як зь языка зьлятае то бяссэнсоўны рэчытатыў, то прыглушанае загаварваньне, бо ён паняцьця ня меў, як гэта бывае, але адступаць было няма куды.

Ён уласнаручна адаткнуў віно, а афіцыянты стаялі ў аддаленьні, шэпчучыся з шэф-поварам, і ківалі ў ягоны бок, быццам западозрыўшы ў ім вар'ята.

Але на чым памяшанага – ён і сам ня ведаў. На сваім жыцьці? Здаецца, не. Хутчэй, не. Часам і зусім не. Як бы там ні было, сёньня ўвечары ён чакаў пераменаў.

Сёньняшні вечар мусіў даць яму адказы на некаторыя пытаньні альбо крыху суцешыць яго.

Дадаўшы сабе крыху віна, ён ацаніў водар, пакаштаваў з заплюшчанымі вачыма, дачакаўся сапраўднага густу. Добрае. Не сказаць, што выдатнае, але добрае.

Трэцім разам перасоўваючы сталовыя прыборы, ён думаў: “у мяне ёсьць дзьве праблемы. Гэта дачкі, якія ёсьць далёкімі і незразумелымі, як марсіянкі. І яшчэ бацькі – гэта галоўная праблема”. Таму што іх ужо дваццаць гадоў як няма ў жывых.

Незалежна ад таго, ці маліўся ён, ці моўчкі прасіў, ці апантана клікаў, зьбіраючы ўсю сваю волю, пры гэтым навучыўшыся кантраляваць сэрцабіцьцё і неспакойныя думкі, засяродзіўшы ўвагу на зеляніне, што знаходзіцца на бліжэйшым лузе – усё гэта мусіла атрымацца. Бацька і маці як па чарадзействе паўстануць з праху, падымуцца, пройдуць тры кварталы па вячэрнім бульвары і, быццам бы так і мае быць, увайдуць у гэты рэстаран гэтаксама, які і калі…

Божухна, я й шклянку віна яшчэ ня выпіў, падумаў ён і, рэзка разгарнуўшыся, выйшаў, каб падыхаць сьвежым паветрам. Калі ён выйшаў у гэтую летнюю ноч, прычыніўшы ўваходныя дзьверы рэстарацыі, ён пільна разглядаў мейсца, дзе ўдалечыні цямнелі могілкавая брама. Так. Усё амаль гатова. Дакладней сказаць, ён–та гатовы. Але... ці гатовыя яны? Ці правільна абраны час?

Сурвэткі і сталовыя прыборы пісьменна раскладзеныя, добрае віно на стале...ці саслужыць гэта сваю службу?

Хопіць, падумаў ён і перавёў позірк ад далёкае могілкавае брамы на бліжэйшую тэлефонную будку. Ён падыйшоў да дзьвярэй – увайшоў у будку, кінуў у шчыліну дзесяць цэнтаў і набраў нумар.

Голас ягонае дачкі гучаў на аўтаадказьніку. Ён заплюшчыў вочы і моўчкі павесіў слухаўку, адмоўна паківаўшы галавой. Набраў іншы нумар. У другое дачкі наўпрост ніхто не адказваў. Ён павесіў слухаўку, паглядзеў напрыканцы ў бок могілак, якія ў зьнікаючым зьмярканьні ўжо не здаваліся такімі блізкімі, і пасьпяшаўся вярнуцца ў рэстарацыю.

Там паўтаралася тое ж самае: шклянкі, сурвэткі, сталовыя прыборы. Трэба было дакрануцца, пакласьці і пераставіць, каб да кожнага з гэтых прадметаў перацякла ягоная энэргія, каб яны, як і ён сам, пранікліся надзеяй. Задаволена кіўнуўшы, ён заняў сваё мейсца за сталом, уважліва агледзеў сталовыя прыборы, талеркі, шклянкі для віна, зрабіў тры глыбокіх ўдыхі, ягоныя заплюшчаныя вочы былі сканцэтраваныя, і ён пачаў апантана маліцца ў чаканьні.

Яму было вядома: калі доўга чакаць і горача жадаць...

Яны прыйдуць, сядуць, павітаюцца зь ім, як звычайна: маці пацалуе ў шчаку, бацька схопіць за руку і моцна сьцісьне. У рэшце рэшт гучныя прывітаньні сьціхнуць, і тады можна будзе пачаць развітальную вячэру ў рэстарацыі гэтага мястэчка.

Мінула дзьве хвіліны. Ён чуў, як цікаюць гадзіньнікі на запясьці. І больш нічога. Мінула яшчэ хвіліна. Ён засяродзіўся. Пачаў маліцца. Сэрца грукала зусім ціха. І зноў нічога. Яшчэ хвіліна. Ён прыслухоўваўся да свайго дыханьня. Зараз, ён падумаў. Зараз, чорт пабяры. Давай жа!

Сэрца ў яго моцна загрукала.

Дзьверы ў залю адчыніліся.

Ён не падымаў галавы, затаіў дыханьне, не расплюшчыўшы вочы.

Хтосьці накіроўваўся да ягонага століка. Хтосьці спыніўся. Хтосьці глядзеў на яго зьверху.

– Я ўжо думала, мы ніколі больш не дачакаемся ад Цябе запрашэньня на вячэру, – сказала яму маці.

Калі ён расплюшчыў вочы, яна як раз нахілілася пацалаваць яго ў лоб.

– Колькі гадоў, колькі зім! – Бацька схапіў яго за руку і моцна паціснуў. – Як маешся, сынку?

Сын падскочыў, ледзь не перакуліўшы шклянку.

– Выдатна, Тату. Прывітаньне, Маці! Сядайце, што ж Вы, сядайце, божухна, сядайце!

Чамусьці яны так і засталіся стаяць. Усе зьдзіўлена глядзелі адзін на аднаго, быццам аглушаныя, пакуль...

– Не хвалюйся, тут усе свае, – сказала маці . – З таго моманту, як мы цябе паклікалі. Мы...

– Гэта быў доўгі час. – Бацька ўсё яшчэ сьціскаў ягоную руку сталёвай хваткай. Ён падміргнуў, нібы запэўніваючы, што ўсё добра. – Мы ўсё разумеем. У цябе справаў па горла. Усё добра, сынку?

– У парадку, – адказаў сын. – Мне здавалася, что я засумаваў па Вас! – Тут ён парывіста прыціснуў да сябе іх абодвух, вочы зрабіліся вільготнымі. – А вы… – ён спыніўся і пачырванеў. – Я меў на ўвазе...

– Не бянтэжся, сынку, – сказаў бацька. – У нас усё выдатна. Некаторы час гэта было жорстка. Я маю на ўвазе, што ўсё гэта было для нас упершыню. Як, чорт пабяры, гэта выказаць словамі? Вы ня можаце, таму і я ня буду...

– Джордж, богам прашу, хопіць балбатаць, і знайдзі нам столік, – сказала маці.

– Гэта і ёсць наш столік, – сказаў сын, паказваючы на ​​вольныя мейсцы. Ён раптам прыгадаў, што не запаліў сьвечку, і дрыготкімі рукамі зрабіў гэта цяпер. – Сядайце. Выпіце віна!

– Твайму бацьку піць шкодна... – пачала маці.

– Богам прашу, – сказаў бацька, – зараз гэта ня мае аніякага значэньня.

– Зусім забылася. – у маці зьявілася дзіўнае адчуваньне, быццам яна толькі што прымерыла новую сукенку і заўважыла, што ўсе швы былі накась. – Я ўвесь час забываюся.

– Гэта тое ж самае, калі некаторыя забываюцца, што жывуць! – Бацька засьмяяўся ўголас. – Людзі жывуць семдзесят гадоў і проста не заўважаюць. Яны забываюцца казаць: чорт пабяры, бо я жывы! Калі гэтак адбудзецца, ты сапраўды мусіш стацца…

– Джордж, – перапыніла маці.

– Паглядзіце на гэта зь іншага боку, – працягваў бацька, сядаючы за стол і пакінуўшы жонку і сына стаяць. – Пакуль чалавек яшчэ не нарадзіўся на сьвет – гэта адзін стан, пакуль жыве – другі, а ўжо пасьля – трэці. І кожным разам ня трэба забывацца казаць услых: Гэй, я на першай стадыі, я на другой! Нічога ня зробіш, мы, чорт пабяры, знаходзімся на трэцяй. І як твая маці прызналася, часам яна на гэта забываецца. Затое я магу піць гэтага праклятага віна, колькі ўлезе! Ён разьліў віна сабе і астатнім і пачаў піць вельмі хутка:

– Няблага!

– Як ты можаш казаць гэтак? – Вырвалася ў сына, але ён тут жа прыкусіў язык. Але бацька гэтага не пачуў і паляпаў мейсца побач зь ім на крэсле:

– Хадзем, Ма!

– Не кажы мне «Ма». Мяне зваць Эліс!

– Сядайце, Ма-Эліс!

Маці асьцярожна прысела ў крэсла па адзін бок ад яго, а сын – па другі. Упершыню, калі ўсе трохі супакоіліся, у сына выпаў шанец аглядзець, як апранутыя ягоныя бацькі.

Бацька прыйшоў у твідавым пінжаку, у нагавіцах для гульні ў гольф і ў яркіх высокіх шкарпэтках з арнамэнтам. Ягоныя чаравікі былі сьветла-памяранцавага колеру, вычышчаныя да бляску, ягоны гальштук быў чорны ў рысачку, колера мандарыну, і на галаве ён насіў кепі з шырокімі палямі, зробленым быццам бы з карычневага твіда, зусім новага і сьвежага.

– Шыкоўна выглядаеш, тату. А ты, мам...

Яна была добра апранутая для сустрэчы: ейнае файнае паліто з шэрае тонкае воўны, пад якім была бела-сіняя ядвабавая сукенка і блакітны шалік на шыі. На галаве трымаўся капялюшык – той, якія насілі калісьці модніцы, і гэты капялюшык моцна трымаў ейныя прыгожыя, непаслухмяныя валасы.

– Дзе я мог бачыць гэтую вопратку? – Спытаў сын. – Яна падаецца мне вельмі знаёмай.

Але перад тым, як яны адказалі яму, ён прыгадаў: на аматарскім фатаздымку, на якім быў ён з братам, што быў зроблены на лужцы каля хаты ці то ў Дзень Памінаньня[1], ці то ў Дзень Незалежнасьці, чацьвёртага ліпеня, шмат гадоў таму. Яны з братам, апранутыя ў кароткія нагавіцы, куртачкі і кепкі, патаемна казыталі адзін аднаго, а ззаду стаялі бацькі, якія жмурыліся ад сонца, якое, здавалася, назаўжды застыне ў тым паўдзённым небе.

Бацька, нібыта прачытаўшы ягоныя думкі, сказаў:

– Мы тады як раз вярнуліся з царквы – справа была на Вялікдзень, 1927 год. Я апрануў касьцюм для гольфа. Маці ледзь не згубіла прытомнасьць.

– Аб чым вы тут балмочаце? – Маці палезла ў торбу, дастала люстэрка, праверыла як нафарбаваны вусны, і падправіла памаду мезенцам.

– Нічога асаблівага, Эліс-ма. – Бацька яшчэ раз напоўніў шклянку, але на гэты раз, пад пільным позіркам сына, піў віно павольней.

– Нядрэнна, калі звыкнешся. Гэта не такая складаная справа. Але віскі мне больш падабаецца. Дзе мэню? Чорт, вось жа яно. Давайце паглядзім.

Ягоны бацька доўга перачытваў мэню, вышукваючы там знаёмыя словы.

– Чаму тут усё на французкай? – Ён заплакаў. – Няўжо нельга пісаць на ангельскай? Кім яны сябе ўявілі?

– Мэню на ангельскай, тату. Глядзі сюды. – Сын правёў пазногцем па некалькіх назовах у мэню.

– Д’ябал, – фыркнуў бацька. – Чаму б ім не сказаць пра гэта?

– Та, – сказала маці, – прачытай мэню і абяры страву.

– Заўсёды былі праблемы з выбарам. А што ядуць іншыя? Што чалавеча можа тут з’есьці? – Бацька падаўся наперад, выцягнуў шыю і паглядзеў за столік на тым баку.

– Выглядае прыемна. Думаю, я замоўлю тое ж самае.

– Твой тата, – сказала маці, – заўсёды абіраў такі шлях. Калі б людзі за тым столікам грызлі цвікі або сьвіныя страўнікі, ён бы ўсё роўна замовіў тое ж самае.

– Памятаю, – ціха сказаў сын і дапіў віно. Ён затаіў дыханьне, пачакаў трохі, нарэшце выдыхнуў. – Што ты будзеш, мам?

– А ты, сынку?

– Стэйк па-гамбургску...

– І я таксама буду, – сказала маці, – каб не было лішніх праблем.

– Маці, – запярэчыў сын, – якія могуць быць праблемы? У мэню тры дзясяткі страваў.

– Не, – адрэзала маці і, перагарнуўшы мэню, накрыла яго сурвэткай, быццам маленькае нежывое цельца. – Размова скончаная. Густ майго сына – мой густ.

Пацягнуўшыся за бутэлькай віна, сын заўважыў, што там было пуста.

– Божухна, – сказаў ён, – няўжо мы ўсё выпілі?

– Хтосьці выпіў. Закажы яшчэ віна, сын. Пакуль чакаем, давай я з табой падзялюся. – Бацька даліў яму палову сваёй шклянкі. – Я мог бы выпіць міску такого віна.

Было прынесена яшчэ больш віна, якое адразу ж адчынілі, разьлілі па шклянках.

– Беражы печань. – Нагадала маці.

– Гэта што: пагроза ці тост? – Спытаў бацька.

Калі яны чарговым разам паднялі шклянкі, сын злавіў сябе на думцы, што вечар не задаўся: яны не размаўлялі аб тым, аб чым ён больш за ўсё жадаў паразмаўляць.

– Тваё здароўе, сынку!

– І тваё, Тату. Мам, за цябе!

І зноўку ён змоўк, каб падумаць, і раптам успомніў тое мейсца, адкуль сёньня з'явіліся бацькі – маўклівыя шэрагі цесных прыстанкаў з мармуровымі стрэхамі, на якіх высечаны вялікія імёны; такое мейсца, дзе зашмат крыжоў і амаль няма анёлаў.

– Вашае здароўе, – ціха паўтарыў сын.

Маці нарэшце падняла сваю ​​шклянку і прыгубіла ня больш кроплі, нібы палявая мышка.

– Ой, – зморшчылася яна, – кіслае.

– Зусім не, мам, – сказаў сын. – Адчуваецца смак віннага склепу. Гэта нядрэннае віно, сапраўды...

– Калі яно такое добрае, – сказала маці, – чаму вы стараецеся яго хутчэй праглынуць?

– Ну, Маці! – Ня вытрымаў бацька. – Ты як скажаш! – Яго разабраў сьмех, ён пляснуў у ладкі, абапёрся на стол з выглядам, які паказваў “несапраўдную” шчырасьць. – Мяркую, Ты цікавішся, чаму мы тут?

– You didn't call, Father. He did. Your son.

– Гэта проста жарт, матуля.

– Ну, сынку, скажы, навошта ты гэта зрабіў? – Бацькі пільна сачылі за ім і чакалі адказу.

– Чаму я зрабіў што?

– Паклікаў нас сюды!

– Ах, вось яно што...

Сын зноў напоўніў апусьцелую шклянку. Ён пачаў пацець, і з-за гэтага працёр лоб і вусны сурвэткай.

– Чакайце, – сказаў ён, – мне трэба сабрацца з думкамі...

– Ня цісьні на яго, тату, дай хлопчыку прыйсьці ў сябе.

– Вядома, вядома, – пагадзіўся бацька. – Але ведай, што нам прыйшлося шмат часу папрацаваць, каб прывесці сябе ў належны выгляд, знайсьці час і прыйсьці сюды. Тут, на вяршыні...

– Муж...

– Не, Эліс, дазволь мне скончыць. Сын мой, тое мейсца, дзе ты нас разьмясьціў, – далёка ня самае лепшае.

– Ня горш за іншыя, – сказала маці.

– Значна горш, і ты гэта ведаеш. – Бацька ўзяў відэлец і намаляваў нешта на абрусе. – Тут чорт пабяры, мала мейсца. І мы занадта далёка. Аніякі зьнешні выгляд там. Пра ацяпленьне і казаць няма чаго!

– Ну, сапраўды, зімой бывае халаднавата, – прызналася маці.

– Халодна, чорт пабяры! Так халодна, што з расколін дзьмуе ва ўсе бакі. О, яшчэ адна рэч. Мне зусім не падабаюцца нашыя суседзі.

– Табе заўсёды не падабаліся суседзі, у любы час, улюбым мейсцы, пры любых абставінах, – заўважыла маці. – Суседзі выязджалі – ты казаў: «Дзякуй Богу». Новыя заязджалі, а ты: «А, Божухна, толькі ня гэта...»

– Ну, а гэтыя самыя горшыя: яны прынесьлі торт. Сынку, ты ня мог бы нам як-небудзь дапамагчы?

– Дапамагчы? – перапытаў сын і падумаў: божа мой, яны проста не разумеюць, адкуль прыйшлі, ня ведаюць, дзе былі дваццаць гадоў, не разумеюць, чаму ім там халодна...

– А ўлетку занадта горача, – дадаў бацька. – Плавімся ад сьпякоты ў нашым абутку. Не глядзі на мяне такім чынам, маці. Сын хоча гэта пачуць. Ён што-небудзь прыдумае, так, сынку? Знойдзе нам новае мейсца...

– Так, тату.

– Галава баліць, сын?

– Не. –Сын расплюшчыў вочы і пацягнуўся за віном. – Я гэтым займуся. Абяцаю.

Цікава, падумаў ён, ці даводзілася каму-небудзь падшукваць у такой сытуацыі новы прыстанак выключна дзеля добрага выгляду і прыемнага суседзтва? Ці дазволіць гэта закон? Ды і куды іх везьці? Куды яны захочуць перабрацца? Можа, у Чыкага? Ёсць там адно мейсца на ўзгорку...

Толькі цяпер да іхняга століка падыйшоў афіцыянт, каб прыняць замову.

– Мне – тое ж самае, што яму. – Маці кіўнула на сына.

– Мне – тое, што есьць вось той чалавек, – сказаў бацька.

– Hamburger steak, – замовіў сын.

Афіцыянт сышоў і хутка павярнуўся. Яны пачалі хутка есьці.

– Гэта што, спаборніцтва на хуткасьць?

– Супакойся, хлопча. Ах!

І тут раптам усё скончылася. Мінула роўна гадзіна, як сын, апусьціўшы відэлец і нож, дапіў чацьвёртую шклянку віна. Нечакана ягоны твар азарыўся усьмешкай.

– Я ўспомніў! – Усклікнуў ён. – Я маю на ўвазе, што ўспаміны вяртаюцца да мяне! Чаму я вас паклікаў, чаму выцягнуў Вас сюды!

– Ну? – спытала яго маці.

– Кажы як ёсьць, сын, – сказаў бацька.

– Я... – пачаў сын.

– Што?

– Ну-ну?

– Я, – сказаў сын, – люблю Вас.

Ягоныя словы адкінулі бацькоў на сьпінкі крэслаў. Іхнія плечы аселі; яны абмяняліся позіркамі, галовы апусьціліся.

– Чорт, сынку, – прамовіў бацька. – Мы гэта ведаем.

– Мы таксама цябе любім, – сказала маці.

– Так, – ціха сказаў бацька, – гэта так.

– Але мы імкнемся ня думаць пра гэта, – сказала маці. – Гэта робіць нас сумнымі, калі ты нас ня клічаш.

– Маці! – Усклікнуў сын і спыніў сябе, ледзь не сказаўшы: ты зноў забылася!

Замест гэтага ён паабяцаў:

– Я буду клікаць вас часьцей.

– У гэтым няма патрэбы, – сказаў бацька.

– Я буду, паверце, так і будзе!

– Не давай абяцаньняў, калі ня маеш патрэбы іх выконваць, вось што я скажу. Але зараз.. – Бацька зрабіў глыток віна. – Скажы мне, сын, што яшчэ ты нам хацеў сказаць?

– Што яшчэ? – Сын быў уражаны. Хіба недастаткова таго, што ён прызнаўся ім у вялікай, бясконцай любові...

– Як сказаць...

Ён замяўся. Ягоны позірк паў па-за вакно рэстарацыі на маўклівую тэлефонную будку, дзе ён апошнім разам званіў.

– Мае дзеці... – пачаў ён.

– Дзеці! – Расхваляваўся стары. – Божухна, як я мог забыцца! Хто яны ў цябе?

– Дачкі, вядома! – Сказала жонка, адштурхнуўшы яго рукой. – Што здарылася з табой?

– Калі ты за дваццаць гадоў не зразумела, што са мной адбываецца, то тлумачыць няма сэнсу. – Бацька павярнуўся да сына. – Дачкі, зразумела. Яны мусілі ўжо зусім вырасьці. А былі такія крохі, калі мы апошнім разам бачыліся...

– Пачакай, няхай сын сам пра іх распавядзе, – перапыніла яго маці.

– Няма чаго распавядаць – Сын няёмка запнуўся. – Чорт, насамрэч шмат чаго. Але гэта ня мае сэнсу.

– А ты паспрабуй, – сказаў бацька.

– Часам бывае...

– Так?

– Часам бывае, – павольна працягваў сын, апусціўшы вочы, – вось гэтае пачуцьцё, быццам мае дачкі – ўдумайцеся: мае дачкі памерлі, а вы, вы жывыя! Ці мае гэта сэнс?

– Сэнс у тым, што амаль ва ўсіх сем’ях адбываецца падобнае, – сказаў бацька, дастаўшы цыгару, адрэзаўшы ейны кончык і закурыўшы яе. – Цябе не адразу зразумееш, сынку.

– Тат... – сказала дакорліва маці.

– Ну, так было і зараз адбываеца тое ж самае, чорт пабяры. Гэта сьмешна, але так і ёсьць. Я хачу сказаць: яго не адразу зразумееш. Але ты працягвай, кажы і, пакуль ты гэта робіш, налі мне яшчэ віна.

Сын наліў яму віна і сказаў:

– Не магу іх зразумець. Так, і я маю дзьве праблемы. Вось чаму я вас і паклікаў. Першая: я сумую па вас. Другая: мне вельмі дрэнна бяз іх. Вось гэта нечакана для вас. Чаму так атрымліваецца?

– На першы погляд... – пачаў бацька.

– Такое жыцьцё, – дадала маці, ківаючы.

– Гэта ўсё, што вы можаце мне параіць? – Усклікнуў сын.

– Прабач, але мы ведаем, што ты сёньня пастараўся, і вячэра была выдатнай, і віно першаклясным, але мы проста ад гэтага адвыклі, мой хлопчык. Мы нават ня можам прыгадаць, якім ты быў! Як мы можам табе дапамагчы? Зусім ніяк! – Бацька дастаў запалкі і назіраў, як полымя праглынае чарговую цыгару. – Не, сын. Праблема ў іншым. Няёмка пра гэта казаць. Нават ня ведаю, як растлумачыць...

– Твой бацька хоча сказаць…

– Не, дазволь мне сказаць, Эліс. Спадзяюся, мой хлопчык, ты ўспрымаеш гэта добра...

– У любым выпадку, тат, я разумею, – запэўніў яго сын.

– Божа, як цяжка. – Бацька кінуў цыгару і прыкончыў чарговую шклянку віна. – Чорт і пекла, справа ў тым, сынку, прычына, чаму мы ня бачыліся на працягу многіх гадоў... – Ён затрымаў дыханьне, а потым выпаліў: – Ды проста з-за тваёй нудоты!

На стол быццам падкінулі бомбу. Ашаломленыя, утрох яны замерлі.

– Што? – Перапытаў сын.

– Я сказаў...

– Не, не, я чуў, – сказаў сын. – Я чуў. Вам са мной невыносна. – Ён паспрабаваў гэтыя словы на густ. У іх быў дзіўны смак. – Вам са мной нудна? Божа! Вам са мной нудна!

Ён заліўся фарбай, з вачэй пырснулі сьлёзы, і ён пачаў рагатаць што ёсьць моцы, стукаючы па стале кулаком правае рукі і прыціскаючы левую руку да ныючага ад болю ў грудзях сэрца, а затым выцер вочы сурвэткай.

– Вам са мной нудна!

Бацька з маці для прыстойнасьці памаўчалі, а потым таксама пачалі пырхаць, пасьмейвацца, затаілі дыханьне, а потым наступіла разрадка, а зь ёй прыйшла весялосьць.

– Прабач, сынку! – Крычаў бацька. Сьлёзы цяклі з вачэй, але сам ён усьміхаўся.

– Ён не знарок... – зь цяжкасьцю вымавіла маці, якая гойдалася туды-сюды, выдаючы сьмяшкі пры кожным уздыхе.

– Не, знарок, знарок! – Крычаў сын.

Зараз усе ў рэстарацыі глядзелі на вясёлае трыа.

– Яшчэ віна! – Запатрабаваў бацька.

– Яшчэ віна.

І да таго часу, калі адчынілі і разьлілі апошнюю бутэльку, усе трое сядзелі ў задаволеным маўчаньні, усьміхаючыся і цяжка дыхаючы. Сын падняў шклянку і сказаў тост: – За таго, хто самы занудлівы!

Гэта іх зноў разварушыла, яны рагаталі, абдымаліся, лавілі паветра, білі рукамі па стале, выціралі сьлёзы радасьці, падштурхоўвалі адзін аднаго ў рабрынкі локцямі.

– Ну, сын, – сказаў нарэшце бацька, трохі супакоіўшыся. – Ужо позна. Нам сапраўды трэба ісьці.

– Куды вам сьпяшацца? – Рагатнуў сын і тут жа змоўк. – Так, дакладна. Я забыўся.

– Ды не хвалюйся ты, – сказала маці. – Гэтае мейсца не такое ўжо і дрэннае, як бацька яго апісвае.

– Разумею, – ціха сказаў сын, – але хіба там ня... сумна?

– Можна прылаўчыцца... Піце віно. Годзе.

Яны дапілі апошняе віно, яшчэ трохі пасьмяяліся, ківаючы галовамі, потым выйшлі з дзьвярэй рэстарацыі і акунуліся ў цяпло летняе ночы. Было толькі 20:00, з возера дзьмуў лёгкі ветрык, у паветры быў водар кветак – хацелася проста ісьці без перапынку.

– Дазвольце мне правесьці вас, – прапанаваў сын.

– Го, у гэтым няма патрэбы.

– Мы самі гэта зробім, сынку, – сказаў бацька. –Так будзе лепш.

Яны стаялі і глядзелі адзін на аднаго.

– Добра, – сказаў сын, – затое было весела.

– Ня надта. Прыемна, так. Так, па-хатняму, таму што мы – адна сям'я, мы цябе любім, сынку, а ты любіш нас. Ці весела? Ня думаю, што гэтае слова падыходзіць. Сумна, так. На самой справе – сумна, але па-сямейнаму: сямейна й сумна. Дабранач, сынку.

Яны яшчэ трохі памарудзілі, паабдымаліся, цалуючыся і абліваючыся сьлязьмі, напрыканцы разам пасьмяяліся, і ягоныя бацькі пайшлі па цёмнай вуліцы, па накірунку да свайго прыстанку.

Сын стаяў даволі доўга, назіраючы, як іхнія фігуры становяцца ўсё менш і менш, а потым адвярнуўся, зайшоў, амаль не раздумваючы, у тэлефонную будку, набраў нумар і зноў пачуў аўтаадказьнік.

– Вітаю, Элен, – сказаў ён і зрабіў паўзу, таму што цяжка было падабраць словы, цяжка было сказаць: – Гэта тата. Мы дамаўляліся павячэраць ў чацьвер. Можа, скасуем дамову? Ніякіх праблем. Шмат працы. Я патэлефоню наступным тыднем, і мы прызначым новую дату. Так, і зьвяжыся, калі ласка, з Дэбі – скажы загадзя. Люблю цябе. Бывай.

Ён павесіў слухаўку і ўгледзеўся ўдалячынь.

Бацькі як раз праходзілі скрозь жалезную браму могілак. Яны азірнуліся, памахалі яму на разьвітаньне і зьніклі ў цемры.

Маці, Тата, паўтараў ён сам сабе. Элен. Дэбі. І зноў: Элен, Дэбі, Маці, Тата. Ім са мной нудна. Ім нудна са мной! Чорт пабяры!

Сьмяючыся скрозь сьлёзы, ён нетаропка павярнуўся і паплёўся назад у рэстарацыю. Ягоны сьмех прыцягнуў увагу наведвальнікаў рэстарацыі.

Але ён не зьвяртаў увагі, бо віно, што было выпітым да дна, было не такім дрэнным.